Γέρων Μωϋσῆς Ἁγιορείτης
Ὁμιλία περὶ τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ
στὸ Ἀρχονταρίκι τοῦ Ἱ. Ν. Ἁγίου Ἀντωνίου Θεσσαλονίκης (1999)
(Ακούστε την ομιλία στο τέλος του κειμένου)
Τὴν Κυριακή, 14 Νοεμβρίου τοῦ 1999, ἀνήμερα τῆς μνήμης τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, Ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, ὁ ὁσιολογιώτατος Γέρων Μωϋσῆς Ἁγιορείτης, προσκεκλημένος ἀπὸ τὸν Πρωτοπρεσβύτερο π. Θεόδωρο Ζήση στὸ Ἀρχονταρίκι τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Ἀντωνίου Θεσσαλονίκης, ἀπευθύνει σύντομο λόγο μετὰ τὴ Θεία Λειτουργία. Ὁ λόγος, πέραν τῆς ἀναπτύξεως τῆς σπουδαιότητος τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ γιὰ τὴν Ὀρθοδοξία, εἶναι σημαντικὸς καὶ διότι «προφητικῶς» καὶ ἁγιοπατερικῶς μέμφεται τὴν ἐπίδοση πανδήμου τῆς Ἑλλάδος στὸ Χρηματιστήριο καὶ τὴν - ἀναμενόμενη τότε ἔνταξη τῆς Ἑλλάδος στὴν ΟΝΕ· ὅπως χαρακτηριστικῶς λέγει ὁ Γέρων Μωϋσῆς: «παρὰ τὶς πολλὲς δυσκολίες καὶ τὰ προβλήματα ἡ Ἑλλάδα καὶ σήμερα παράγει Ἁγίους καὶ ἥρωες· αὐτὴ εἶναι ἡ παραγωγὴ τῆς Ἑλλάδος. Ἔ, αὐτὴ τὴν παραγωγὴ ἐμεὶς δὲν τὴν ἐκτιμᾶμε, δὲν ἐντρυφᾶμε σὲ αὐτήν, δὲν τὴν πιστεύουμε, δὲν τὴν ζοῦμε! ... Σήμερα το ὄνειρο τῆς Ἑλλάδος ὁλοκλήρου εἶναι ἡ ἔνταξή μας στὴν ΟΝΕ· δὲν ἀκοῦς ἄλλη συζήτηση, σὲ ὅλη τὴν Ἑλλάδα αὐτὸ εἶναι ... Καταλαβαίνετε ποιά εἶναι ἡ ἐκτροπή, ἔ, ἡ ἐκτροπή; ... Ἡ φιλοχρηματία, ἡ φιληδονία καὶ ἡ φιλοδοξία εἶναι σὲ φλεγμονὴ. Κρίνεται ἡ Ἑλλάδα· τὸ πέρασμά μας στὸ 2000 μᾶς κρίνει. Θὰ ζήσουμε ἢ δὲν θὰ ζήσουμε; Διότι ὅλα αὐτὰ μυρίζουν θάνατο. Δὲν μυρίζουν ζωή, δὲν μυρίζουν Χριστό!» (33’30’’ καὶ ἑξῆς).
Περίληψη τῆς ὁμιλίας
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς δὲν εἶναι πρωτότυπος στὴ διδασκαλία του, ἀλλ’ ἀντιθέτως ἡ διδασκαλία του ἀποτελεῖ συμπύκνωση τῆς προγενέστερης θεολογίας· ἐπίσης, ἦταν κάτοχος πλουσιωτάτης παιδείας, κληρονόμος δὲ καὶ οἰκογενειακῆς ἀρετῆς. Παρὰ ταῦτα ὁ Ἅγιος δὲν ἦλθε στὸ Ἅγιον Ὄρος γιὰ νὰ γίνει διδάσκαλος, ἀλλὰ μαθητής· ἦταν οἱ ἀνάγκες τῆς ἐποχῆς του ποὺ ὁδήγησαν στὸ νὰ γίνει διδάσκαλος καὶ πρόμαχος τῆς Ὀρθοδοξίας.
Ἐμεῖς συνήθως συγκρίνουμε τοὺς ἑαυτούς μας μὲ τὴν ὁλοφάνερη ἁμαρτία καὶ ὄχι μὲ τοὺς Ἁγίους, ὅπως εἶναι τὸ πρέπον. Ὅμως τὸ ἄκτιστον φῶς ὁρᾶται μετὰ τὴ συναίσθηση τοῦ ἐσωτέρου σκότους μας. Ἕνα ἀπὸ τὰ ὡραιότερα ἔργα του, τὸ «Ὑπὲρ τῶν ἱερῶς ἡσυχαζόντων», ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς τὸ ἔγραψε στὴ φυλακή· αὐτὸ ἀποδεικνύει ὅτι ἡ ἡσυχία εἶναι τροπικὴ καὶ ἐσωτερική, ἀλλὰ ὄχι τοπική. Τὸ ἴδιο ἔγινε καὶ μὲ τὸ σύγγραμμά του «Πρὸς Ξένην Μονάζουσαν»· ὁ Ἅγιος γρηγόριος ἦταν πάντοτε καὶ παντοῦ Μοναχός. Ακόμη καὶ στὴ φυλακὴ ὅπου τὸν ἔκλεισαν οἱ ἐξισλαμισθέντες Χιόνες.
Χωρὶς τὸν Ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμᾶ θὰ ἦταν πολὺ διαφορετικὴ ἡ Ἐκκλησία σήμερα, θὰ ἤμασταν δυτικοί, Προτεστάντες, μπολιασμένοι μὲ οὑμανισμό. Εἶναι σπουδαῖος ὁ Ἅγιος Γρηγόριος καὶ κατατάσσεται ἱεραρχικῶς μαζὶ μὲ τοὺς Τρεῖς Ἱεράρχες. Τὸ μήνυμά του εἶναι σπουδαῖο, ὅτι δηλαδὴ ἐμεῖς οἱ τιποτένοι ἄνθρωποι μετέχουμε στὶς ἄκτιστες ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ, ὁ Ὁποῖος γίνεται γιὰ μᾶς τὰ πάντα. Ταπεινώθηκε ὁ Θεὸς γιὰ νὰ ἀνυψωθεῖ ὁ ἄνθρωπος. Ἂν ὅμως δὲν εἶχαν ἀναφυεῖ προβλήματα, δὲν θὰ ἦταν γνωστὸς ὁ Ἅγιος Παλαμᾶς· ἡ νίκη τοῦ Παλαμᾶ εἶναι καὶ νίκη τοῦ Ἁγίου Ὄρους, τῶν ἀφανῶν Πατέρων καὶ τῆς Παραδόσεως τους.
Ἡ γνώση τοῦ Παλαμᾶ δὲν τὸν ἔκανε ὑπερήφανο, ἀλλὰ ὑπομονετικὸ καὶ ταπεινό, καὶ αὐτὸς τὴν ἔθεσε στὴν ὐπηρεσία τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ Παναγία τοῦ ἐδίδαξε τὴν Θεολογία. Χάρις σ’ αὐτὸν δέ, ὁριοθετήθηκε καὶ ἐπισημοποιήθηκε ἡ ἤδη προϋπάρχουσα διδασκαλία τοῦ Ἡσυχασμοῦ. Τὸ Εὐαγγέλιο καὶ ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἡσυχαστικὰ καὶ λοιπὸν πρέπει καὶ ἐμεῖς νὰ ἡσυχάζουμε, βλέποντας τὸν ἑαυτό μας, πρέπει νὰ γίνουμε μικροὶ καὶ ταπεινοὶ Ἡσυχαστές. (τὰ ὡς ἄνω ἕως τὸ 00.17.58)
1η Ἐρώτηση (π. Θεοδώρου Ζήση): Περὶ τῆς διαφοροποιήσεως τῶν κοσμικῶν καὶ τῶν Μοναχῶν στὴν ἄσκηση τῆς νοερᾶς προσευχῆς· σχετικὸ περιστατικὸ τοῦ Ἰὼβ τοῦ Ἡσυχαστοῦ στὸ Βίο τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου (00:18:00 – 00:18:59)
Ἀπάντηση: Ὑπάρχει περιστατικὸ μὲ γυναῖκα ποὺ προσευχόταν «μόνο» 7 ὧρες τὴν ἡμέρα (ὅπως λέγει σὲ γράμμα της πρὸς τὸν Γέροντα Παΐσιο)· δὲν ὑπάρχει ἄλλο Εὐαγγέλιο γιὰ τοὺς κοσμικοὺς καὶ ἄλλο γιὰ τοὺς Μοναχούς· βεβαίως, δὲν μπορεῖ καὶ δὲν πρέπει ἀπολύτως νὰ μεταφερθεῖ ἡ μοναχικὴ ζωὴ στὸν κόσμο, ἀλλὰ πρέπει ὅλοι νὰ ἀσκοῦμε τὴ νοερὰ καὶ ἀδιάλειπτη προσευχή. Ἡ σημασία τῆς προσευχῆς «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με» εἶναι μεγίστη. Τὸ φόρεμα τῆς προσευχῆς εἶναι ἡ ταπεινὴ συναίσθηση τῆς γυμνότητάς μας. Ἡ συστηματικὴ ἐξάσκηση τῆς προσευχῆς ἀπαιτεῖ ὁπωσδήποτε καὶ ἔμπειρο ὁδηγό. (00:19:01 - 00:24:04)
2η Ἐρώτηση: Πέραν τῆς πολεμικῆς κατὰ τοῦ Βαρλαὰμ τοῦ Καλαβροῦ, ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ἔκανε πολεμικὴ καὶ κατὰ τοῦ Ἰσλὰμ· ποιά εἶναι ἡ σημασία τῆς γιὰ τοὺς διαθρησκειακοὺς διαλόγους; (00:24:05 -00:25:00)
Ἀπάντηση: Δὲν εἴμαστε κατὰ τῶν διαλόγων οἱ Ὀρθοδοξοι, οὔτε τοὺς φοβόμαστε. Ὅμως, στὶς ἐργασίες τῶν διαλόγων ἐπεισέρχεται συγκρητισμός, σύγχυση· πρέπει νὰ γίνονται οἱ διάλογοι ἐν ἀγάπῃ, ἀλλὰ καὶ ἐν εἰλικρινείᾳ. Ὅταν δὲν ἔχουμε οἱ Ὀρθόδοξοι βίωμα τῆς Ἀληθείας,τότε καὶ πρὸς τοὺς ἑτεροθρήσκους καὶ τοὺς ἑτεροδόξους αἰσθανόμαστε μειονεκτικά· εἶναι λάθος! Δὲν μισοῦμε κανέναν, ἀλλὰ δὲν βοηθοῦμε τοὺς ἄλλους, ὅταν λόγῳ χλιαρότητος δὲν ὁμολογοῦμε τὴν Ἀλήθεια. Χρειάζεται βιωματικὴ πίστη, ἀκόμη κι ἂν λείπει ἡ θεολογικὴ γνώση. Οἱ σύγχρονοι ὅσιοι Γεροντάδες ἦταν «παλαμικοὶ», ἐφαρμόζοντας τὴν διδασκαλία του Ἁγίου Παλαμᾶ. ἀκόμη κι ἂν ἐνδεχομένως δὲν μποροῦσαν νὰ τὴν ἀναπτύξουν διδακτικά. Βίωμα = καθαρότητα. Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος μιλοῦσε μὲ ἀγάπη, αὐστηρότητα καὶ εἰλικρίνεια, χωρὶς νὰ ἀφήνει περιθώρια παρανοήσεως ὅτι οἱ καὶ οἱ ἀντίπαλοί του ἔχουν δίκαιο. Τότε εἶχε παρασυρθῆ μέρος τῆς Εκκλησίας. Ἱεράρχες φυλάκισαν τὸν Ἅγιο Γρηγόριο. Οἱ διάλογοι λοιπὸν πρέπει νὰ γίνονται μὲ προσοχή· εἶναι ἁμάρτημα καὶ μέγα λάθος οἱ συμπροσευχὲς μὲ ἑτεροθρήσκους, διότι ἀμβλύνεται τὸ ὀρθόδοξο αἰσθητήριο τοῦ ἁπλοῦ Ποιμνίου τῆς Ἐκκλησίας (00:25:02 – 00:30:24)
3η Ἐρώτηση: Περὶ τῆς ἐν τῇ πράξει προσεγγίσεως μὲ τοὺς ἑτεροθρήσκους χάριν δῆθεν προσελκύσεως, πόσο ἐπικίνδυνη εἶναι; (00:30:25 – 00:31:34)
Ἀπάντηση: Ὑπάρχει πρόβλημα, ἰδιαιτέρως στὴν ὀρθόδοξη διασπορά τοῦ ἐξωτερικοῦ, ὅπου γίνονται καὶ μεικτοὶ γάμοι μὲ ἑτεροθρήσκους καὶ ὅπου δὲν ὑπάρχει σταθερὴ πίστη στὰ Δόγματα τῆς Ἐκκλησίας· ἀπαιτεῖται φωτισμὸς γιὰ τὴ διόρθωση τῆς καταστάσεως αὐτῆς καὶ τὴν ὀρθὴ ὁμολογία. Δέν εἶναι ἀγάπη ὅταν δεν βοηθοῦμε τὸν ἄλλο νὰ βρεῖ τήν Ἀλήθεια. Ἡ Εὐρώπη προσδοκᾶ ἀπὸ μᾶς τὴν πνευματικότητα, ἀλλὰ ἐμεῖς στὴν Ἑλλάδα ἀπαλείψαμε ἀκόμη καὶ τὴν ἀναφορά στὸ Θεό· τὰ τελευταῖα 80 χρόνια σὲ πολιτικό λόγο στὴν Ἑλλάδα δὲν ἔχει ἀκουσθεῖ ἡ λέξη «Θεός» καὶ – μολονότι παράγουμε Ἁγίους και ἥρωες – ἐπιδιδόμαστε στὰ τῆς Οἰκονομικῆς Νομισματικῆς Ἑνώσεως καὶ στὸ Χρηματιστήριο, τὸ ὁποῖο εἶναι πάνδημος τζόγος. Φιλοχρηματία, φιληδονία και φιλοδοξία εἶναι σὲ φλεγμονὴ στὴν Ἑλλάδα. Τὸ πέρασμά μας πρὸς τὸ ἔτος 2000 μᾶς κρίνει. Ἡ Ἑλλάδα κρίνεται (00:31:35 – 00:35:34).
4η Ἐρώτηση: Περὶ τῶν Γερόντων, ἀφοῦ εἶναι «οἰκίες» τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, γιατί δὲν προβάλλονται ἀπὸ τὴν Παιδεία ὡς ἔνθεα πρότυπα βίου; (00:35:36 – 00:37:23)
Ἀπάντηση: Σἠμερα ὑπάρχει ἐσφαλμένη ἀγωγή, ἐπιδίωξη χρημάτων και ψευδαίσθηση ὅτι θὰ εἴμαστε πάντοτε ἐπιτυχημένοι· ἀπεργίες γίνονται μόνο γιὰ αὔξηση τοῦ μισθοῦ καὶ ὄχι γιὰ θέματα πολιτισμικοῦ ἤθους. Χρειάζεται προσοχὴ ἔναντι τοῦ φαινομένου τῆς γεροντολογίας· ὑπάρχει ἡ ἀνάγκη ἐντρυφήσεως στὰ πατερικὰ κείμενα, στὰ ὁποῖα ὀφείλεται καὶ ἡ ἐμφάνιση Γερόντων· πρέπει ἀκόμη νὰ διατηρεῖται ἡ πνευματικὴ ἀσφάλεια καὶ ἡ ἀφάνεια τῶν Ἁγίων, πρέπει δηλαδὴ αὐτοὶ νὰ εἶναι κρυμμένοι καὶ ἐμεῖς πρέπει νὰ τοὺς ἀναζητοῦμε. Βέβαια, εἶναι λάθος τοῦ κόσμου ὅτι δὲν τιμᾷ τοὺς Ἁγίους, ἀλλὰ τοὺς «ἀστέρες». Ἡ αλήθεια ὅμως τελικῶς θὰ ἐπικρατήσει, διότι ἡ δύναμη τοῦ Πνεύματος δὲν εἶναι μὲ τοὺς ἀριθμούς. (00:37:24 – 00:46:14)
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου